Ewa Charkiewicz, Michał Herer, Ewa Majewska, Adam Ostolski, Katarzyna Szumlewicz, Teresa Święćkowska
Projekt seminarium
Lewica od Foucault’a:
transformacja i władza
W polskim dyskursie publicznym funkcjonujÄ… dwa analityczne modele transformacji. Pierwszy model zakÅ‚ada przejÅ›cie od biedy i totalitaryzmu do wolnoÅ›ci i bogactwa. Transformacja jest zarazem przeÅ‚omem i procesem linearnego rozwoju, biegnÄ…cym w okreÅ›lonym kierunku. Patologiczny wizerunek przeszÅ‚oÅ›ci mobilizuje i uzasadnia wolnorynkowe reformy. Ich ewentualne niedoskonaÅ‚oÅ›ci przypisywane sÄ… pozostaÅ‚oÅ›ciom „komuny”, co uzasadnia dalszÄ… intensyfikacjÄ™ neoliberalnych reform i dyscyplin, dopasowujÄ…cych podmioty i instytucje do nowych form rozmnażania kapitaÅ‚u. Neoliberalny model skrywa siÄ™ pod nazwÄ… liberalizmu, co uniewidacznia różnice, takie jak zatarcie granic miÄ™dzy panstwem i rynkiem, wzrost fiskalnych form nadzoru, czy kasacja praw ekonomicznych i spoÅ‚ecznych oraz praw jednostki.
Drugi model teoretyzuje transformację jako konspirację. W dynamiczny układ sił interweniują agenci poprzedniego systemu, a efektem ich działalności jest zawłaszczanie bogactwa, wygubienie narodu i patriotyczno-katolickich wartości. Agenci otwierają katalog wrogów. Tropienie agentów i osób o odmiennych poglądach uzasadnia wzmacnianie władzy państwa, intensyfikację nadzoru, kasację swobód obywatelskich i nowe autorytarne kontrole, w tym podział na swoich i obcych.
Obydwa modele charakteryzujÄ… siÄ™ podobnÄ… epistemologicznÄ… konstrukcjÄ…. Transformacja przestawiana jest w manichejsko-normatywnych kategoriach, jako wojna siÅ‚ dobra z siÅ‚ami zÅ‚a. Obydwa konstruowane sÄ… z lotu ptaka, z pozycji uprzywilejowanego, stanowiÄ…cego normy, „boskiego” obserwatora, intelektualisty-prawodawcy, zewnÄ™trznego wobec przedmiotu badaÅ„. Obydwa okazaÅ‚y siÄ™ nader użyteczne dla wprowadzania neoliberalnego czy narodowo-katolickiego porzÄ…dku, oraz do zagospodarowywania krytyk spoÅ‚ecznych kosztów transformacji. Z punktu widzenie kobiet i mężczyzn obydwa modele oddziaÅ‚ywujÄ… na jednostki jednoczeÅ›nie.
Z cienia tych dwóch modeli wyłaniają się sporadyczne krytyki, uniewidzialniane bądź patologizowane protesty, pracownicze bunty, oddolne wspomnienia i komercjalizowane estetyki PRL-u. Tym oporom niemal nie towarzyszy dyskurs, który zinterpretowałby transfomację, a przede wszystkim to, jak jest ona wdrażana, jak reorganizowane jest państwo, gospodarka i podmiotowość ludzi.
Proponujemy przyjrzeć się dyskursom transformacji, ich politycznym i ekonomicznym efektom przy użyciu skrzynki z narzędziami Michela Foucaulta i współczesnych rozwinięć jego analityki władzy. Foucaultowskie narzędzia będziemy zmieniać i adaptować do polskiego kontekstu. Konieczne są także ich feministyczne korekty, aby pokazać zróżnicowane taktyki i efekty związków między stosunkami płci, stosunkami ekonomicznymi, a stosunkami władzy.
I. Skrzynka z narzędziami
(i) Wstęp do analityki władzy
(ii) Polityczna racjonalność PRL-u, biopolityka, suwerenność, władza pastoralna versus konstruowanie oficjalnej historii PRL-u
(iii) neoliberalna rządomyślność, wolność jako technologia władzy (omówienie tekstów zagranicznych, Foucault/Lemke, Dean, Rose, Cruikshank, oraz polskich tłumaczeń Foucaulta)
II. Genealogia transformacji
(i) zmarginalizowane dyskursy I-ej Solidarnosci, alternatywne dyskursy ekologiczne z lat 80-tych;
(ii) ciągłość i zmiana w dyskursie ekonomicznym (ekonomia socjalistyczna, ekonomia neoliberalna); włączenie do EU jako rozwiązanie problemu nieporządku związanego z rozpadem bloku sowieckiego; przemiany w Polsce w kontekście zarządzania globalizacją; międzynarodowo-lokalny diagram/aparat władzy (dispositif)
(iii) Kościół katolicki a zarządzanie transformacją; historia dyscyplin; technologie posluszeństwa i dostosowania; mikro- i makropolityka; podziały wewnątrz Koscioła (ekonomia sprawiedliwa versus wolny rynek jako element boskiego planu); związki z narodowo-patriotycznym dyskursem; konstrukcje podmiotowości
III. Bogactwo
(i) bogactwo jako podstawa politycznej racjonalnoÅ›ci transformacji, wolność jako technologia wÅ‚adzy (analiza dyskursu neoliberalnego w Polsce); konkurencja i konkurencyjność – model wojny w dyskursie ekonomicznym
(ii) technologie polityczne: odpowiedzialne, przedsiÄ™biorcze podmioty (jak sÄ… konstruowane?, genealogia przedsiÄ™biorczoÅ›ci, „kombinowanie”); teoria kapitalu ludzkiego; technologie polityczne i fiskalne dyscypliny;
(iii) zmiany prawne jako technologia wdrażania i zabezpieczenia neoliberalnego porządku (dekonstrukcja mitu minimalnego państwa)
IV. Bieda
(i) Dyskurs o biedzie (z czego żyja, skoro nie umierają, a może ich nie ma?). Problematyzacja, kalkulacja, pracujący biedni (working poor)
(ii) Użyteczne zarzÄ…dzanie biednymi: uczenie bezrobotnych, jak szukać pracy; migracja zarobkowa; korzyÅ›ci ekonomiczne z istnienia ubóstwa; neoliberalna polityka „social safety net”
(iii) „Ludzkie odpady”, nekropolityka transformacji
V. Bezpieczeństwo
(i) historia ubezpieczeń, od ubezpieczania pracowników do zabezpieczania kapitału
(ii) analiza dyskursu o przemocy i jego rola (konstrukcja obiektow i agentów przemocy wobec kobiet, wyrodne matki, feministki, terroryści, alterglobaliści, homoseksualisci, emigranci etc.)
(iii) państwo/kapitał, nowe problematyzacje bezpieczeństwa i nowe technologie, nowy aparat przemocy
VI. „DomkniÄ™cie” transformacji
(i) Suwerenność i demoniczny charakter państwa: od socjalistycznego państwa ekonomicznego do państwa neoliberalno-koscielnego
(ii) Wolny temat do określenia ( to będzie pod koniec roku)
(iii) Podsumowanie diagramu/aparatu transformacji. Jaki rynek, jakie państwo?
VII. Opory, krytyczne dyskursy, alternatywy
(i) krytyka marketyzacji i zarządzania społeczeństwem obywatelskim, co ten dyskurs usiłuje porządkować i co ukrywa?
(ii) alternatywy spoÅ‚eczne, alternatywne „technologie siebie”
(iii) strategiczne interwencje, polityka przyjaźni
Proponowana metodologia/produkty:
- Słownik pojęć Foucaulta
- Biblioteka tekstów on-line (teksty Foucaulta i o Foucaulcie, tłumaczenia)
- Na samych zajęciach: trzy krótkie wystąpienia (15 min) otwierajace dyskusję: (i) kogos, kto zajmuje się danym problemem, czyli wnosi wiedzę empiryczną (ii) komentarz z punktu widzenia analityki wladzy foucaulta (iii) komentarz feministyczny
- Jeśli to będzie możliwe, na stronie wywiady, streszczenia dyskusji, ewentualnie linki audio czy video z innymi miastami (Wrocław, Poznan, Krakow?)
- Publikacja w formie książki
Napisane przez aleka
dnia June 14 2006
1905 czytañ ·
Napisane przez 