O FUNDACJI
  • Fundacja
  • dziaÅ‚ania
  • statut (fragmenty)
  • kontakt
  • STRONA TOMKA
    NEKROPOLITYKA
    EKOLOGIA EKONOMIA
    Think Tank Feministyczny
    SEMINARIUM FOUCAULT
    WOLĘ BYĆ
    ZajÄ…c, Iwona. Stocznia - murales (dokumentacja) 2004


    1 przęsło

    Kiedy widzę jak wodują statek to jestem dumny, że przyczyniłem się do jego powstania. Czuję, że w nim jest część mojej pracy. Związałem się z tą pracą i muszę tu być do końca, choć zdrowie nie dopisuje i nieraz mam dość.


    2 przęsło
    W sumie to mam dużo szczęścia, bo za młodu, kiedy jeszcze na statku robiłem, wchodziłem po drabinie na dole w maszynowni, deska z rusztowania spadła z góry, z samego komina, o tak mi o po plecach przejechała. Żebym był jeden stopień niżej to by mi ramię obcięło.


    3 przęsło
    Jak zamykali część zakładów nie czułem się za dobrze, bo bez pracy to gdzie, co mam robić? Kraść czy co? Było nieprzyjemnie. Jeszcze jak człowiek młody to nie ma sprawy i jak ma jakiś fach to zawsze znajdzie, jeżeli chce, ale w starszym wieku to trzeba wytrwać.


    4 przęsło
    Jestem związany z tym miejscem, tyle lat tu pracuję, że ciężko by mi było znaleźć coś nowego, odnaleźć się w innej pracy. Jak przejdę na emeryturę to będę odwiedzać stocznię, będę tu przyjeżdżać.
    Zapomniałem o swoich marzeniach. Człowiek idzie tam gdzie, są pieniądze.
    W życiu nie zawsze wychodzi, tak jak się chce. Chciałem dom postawić, a w czasie wolnym lu-biłem w piłkę grać, muzyki posłuchać, poopalać się na słoneczku.
    Tyle pracy było włożone w to miejsce, tyle ludzi tu pracowało, a teraz wszystko znika. Sam nie wiem jakie to uczucie.


    5 przęsło
    Teraz każdy podchodzi materialnie do pracy, żeby mieć jakieś korzyści, zyski z tego. Tutaj się po to pracuje, żeby przeżyć. To jest przykre, bo tyle lat się pracowało i widać było jak ten zakład prosperował, a nagle zrobili z niego pustynię. Szkoda słów, to nic nie zmieni.
    W 1962 roku rozpocząłem pracę w stoczni. Miałem 14 lat. Nie myślałem, że na tak długo tu zostanę. To miała być taka przygoda za młodu. Skończyłem zawodówkę, jeszcze bym może nie pracował, ale zdałem do technikum wieczorowego i chciałem je skończyć, i tak zostałem. Wojsko, ożeniłem się, później dzieci i dalej już nie można szukać, jak się znalazło swoje miejsce. Przez tyle lat widziałem jak ludzie przychodzą, odchodzą, a człowiek zostaje cały czas ten sam.
    35 lat pracowałem bezpośrednio na statku, później coś miałem ze sercem i mnie zdjęli. Tutaj na tej hali pracuję siedem lat. W tej chwili nie mam gdzie się przenieść, kto by mnie wziął na dwa lata przed emeryturą, zresztą zdrowie mi nie pozwala. Tych, co tu przyszli razem ze mną, ze szkoły, cośmy razem chodzili, to tylko czterech zostało. Ludzie porozchodzili się po świecie, a z tą czwórką przyjaźnię się do dziś. Ze starymi pracownikami, już na emeryturze, spoty-kam się u lekarza albo na pogrzebach i wtedy najbardziej chcą wiedzieć, co się dzieje w stocz-ni, jak tam wszystko teraz wygląda.
    Trzeba się dobrze zastanowić, jeżeli chce się podjąć pracę w stoczni, bo tu jest ciężko. Człowiek za młodu to nie wie, co go czeka, ale warto przemyśleć pewne rzeczy, jeżeli chce się z tym związać, bo później trudno się z tego miejsca wycofać.

    6 przęsło
    W 1962 roku rozpocząłem prace w stoczni. Miałem 14 lat. Nie myślałem, że na tak długo tu zostanę. To miała być taka przygoda za młodu. Skończyłem zawodówkę, jeszcze bym może nie pracował, ale zdałem do technikum wieczorowego i chciałem je skończyć i tak zostałem. Wojsko, ożeniłem się, później dzieci i dalej już nie można szukać jak się znalazło swoje miejsce. Przez tyle lat widziałem jak ludzie przychodzą, odchodzą, a człowiek zostaje cały czas ten sam.
    35 lat pracowałem bezpośrednio na statku, później coś miałem ze sercem i mnie zdjęli. Tutaj na tej hali pracuje siedem lat. W tej chwili nie mam gdzie się przenieść, kto by mnie wziął na dwa lata przed emeryturą, zresztą zdrowie mi nie pozwala. Tych, co tu przyszli razem ze mną, ze szkoły, cośmy razem chodzili, to tylko czterech zostało. Ludzie porozchodzili się po świecie, a z tą czwórką przyjaźnię się do dziś. Ze starymi pracownikami, już na emeryturze, spotykam się u lekarza, albo na pogrzebach i wtedy najbardziej chcą wiedzieć, co się dzieje w stoczni, jak tam wszystko teraz wygląda.
    Trzeba się dobrze zastanowić, jeżeli chce się podjąć pracę w stoczni, bo tu jest ciężko. Człowiek za młodu to nie wie, co go czeka, ale warto przemyśleć pewne rzeczy, jeżeli chce się z tym związać, bo później trudno się z tego miejsca wycofać.


    7 przęsło
    Będzie mi ciężko rozstać się z tym zakładem, z ludźmi, którzy tu pracują, nie wiadomo tylko czy człowiek doczeka tej emerytury, ale trzeba być optymistą.
    Lepiej czasem o tym nie myÅ›leć, bo inaczej można siÄ™ zaÅ‚amać. Ciężko siÄ™ rozstać, czÅ‚owiek czuje siÄ™ taki niepotrzebny, jeszcze jak nie ma innego zajÄ™cia, dziaÅ‚ka czy coÅ› innego, nie ma gdzieÅ› tam jakiejÅ› dodatkowej rozrywki, to naprawdÄ™ przykro jest. W ‘97 jak nas zwolnili i nie wiedzieliÅ›my, co dalej bÄ™dzie ze stoczniÄ…, trochÄ™ krucho byÅ‚o z tym myÅ›leniem. MartwiÅ‚em siÄ™, że nie te lata, nie to zdrowie. MiaÅ‚em iść na rocznÄ… kuroniówkÄ™? Co to jest te parÄ™ groszy? A później gdzie....?
    Nie wyobrażam sobie, żeby na tych terenach powstało coś innego, tu jest blisko kanał, blisko otwarte morze, innego wyjścia nie ma tylko budować statki non stop, czy większe, czy mniejsze, ale budować




    8 przęsło
    W szkole podstawowej mówili o krajach, które mają dostęp do morza, że to ich okno na świat. Człowiekowi chciało się pracować, z radością szedł do stoczni. Teraz przykro na stocznię po-patrzeć. Kiedy podczas likwidacji stoczni palili maszyny, żeby je potem sprzedać na złom, pękało mi serce. Na barkach stoczniowców wielu ludzi doszło do władzy. Inni pozakładali własne firmy. A my nie możemy doczekać się wypłat. Jestem dzieckiem stoczni. Tu zacząłem prace i tu zostanę. Na dobre i na złe.

    9 przęsło
    W stoczni pracuję od 79 roku. To była moja trzecia praca. Do pracy na terenie stoczni zmusiły mnie warunki rodzinne. Moi rodzice wcześnie zmarli, tu był brat, siostra, ja zostałem sam na wsi, nie miałem innego wyjścia, musiałem przyjść tutaj bliżej rodziny i nie żałuje do dziś.
    Zżyłem się ze stocznią teraz nawet nie miałbym wyjścia, muszę zostać tu do końca ze względu na stan zdrowia.
    Stoczniowa robota jest ciekawa i ciężka, czy to na statku, czy to na hali, na statku tym bardziej i ciężka i niebezpieczna, ale pracować trzeba.
    Pracowałem jako kierowca, operator, to była dużo lżejsza robota.
    Wcześniej było więcej pracy, statek przy statku stał na nabrzeżu, pracowało wtedy siedemnaście tysięcy ludzi. Małe miasteczko powiatowe.
    Chciałbym żeby ta stocznia jeszcze pozostała dla młodszego pokolenia jako zakład pracy. Żeby istniała do końca, jak najdłużej pod tą nazwą, jako producent statków, żeby ludzie nie musieli szukać innej roboty, żeby mieli to zajęcie.
    Będzie mi ciężko rozstać się z tym zakładem, z ludźmi, którzy tu pracują, nie wiadomo tylko czy człowiek doczeka tej emerytury, ale trzeba być optymistą.

    10 przęsło
    Człowiek się czuje taki pokrzywdzony, oszukany, niedoceniony, jesteśmy tylko do roboty, do ni-czego więcej dopóki mamy zdrowie, bo jak nie ma zdrowia, to też nas kopną.
    Przekonałem się, że nie ma co wierzyć za bardzo ludziom, jak mieć przyjaciela to jednego, ja takiego mam, poszedł na emeryturę w zeszłym roku, a właściwie go zwolnili. Spotykamy się raz u niego, raz on u mnie.
    Stoczniowcy wywalczyli wolność i muszą za to zapłacić.
    Lepiej się nam żyło w tamtych czasach. Ja potrafiłem sam pracować, żona nie pracowała, bo dzieci były małe i budowałem jeszcze dom. A teraz co? Jestem tylko z żoną, nie powiem, że nie mam na chleb, ale za pracę, którą wykonuję, powinienem zarabiać trzy razy tyle.

    11 przęsło
    Praca jest – miejmy nadziejÄ™, że pieniÄ…dze bÄ™dÄ… wiÄ™ksze. Cudu nie bÄ™dzie. Materialne zabezpieczenie jest najważniejsze, bo z tego tytuÅ‚u ludzie sobie czasami życie odbierajÄ….
    Zawirowań w domu nie było żadnych, dochowałem się dzieci, wnuków. Jak będę na emeryturze pewnie na początku będzie mi stoczni brakowało, będę do niej przychodził, załatwiał jakieś dokumenty, ale mam domek na wsi i będę podążać bardziej w tym kierunku. Chcę się za-szyć. Działka, spacery po lesie, wnuki zrekompensują mi brak stoczni. Zdrowie żeby tylko dopisało.


    12 przęsło
    Jestem zadowolony o tyle, o ile. Patrząc na zarobki prominentów, są one dużą odskocznią w stosunku do zarobków ciężko pracujących ludzi. Jeżeli jest to biznes prywatny, można to zrozumieć i oko przymknąć, ale jeśli pieniądze idą z budżetu państwa i dany pracownik bierze krocie, a inny pracujący w służbie zdrowia, oświacie, dostaje 800 złotych, to nie jest to sprawiedliwe i ludzi boli.
    Wiadomo, to jest polityka, do polityki się nie mieszamy. Ogólnie gros ludzi jest nastawione na pracę i nic więcej.
    Sprzedaż stoczni boli stoczniowców. Został przekazany majątek stoczni, wypracowany przez na-szych dziadów i to tak lekką ręką ktoś się pozbył terenów, maszyn, budynków.
    Jak jest praca, jest zapewnienie tego bytu rodzinie, to ma się poczucie spełnienia, że może utrzymać rodzinę to znaczy, że wszystko się toczy normalnie.



    13 przęsło
    W ‘97 roku, kiedy wszyscy byli zwolnieni, nikt nie wiedziaÅ‚ czy stocznia bÄ™dzie istniaÅ‚a. W moim przypadku trwaÅ‚o to okoÅ‚o miesiÄ…ca. Jako jeden z pierwszych pracowników zostaÅ‚em przyjÄ™ty do pracy z powrotem. Nawet znalazÅ‚em sobie nowÄ… pracÄ™, na wypadek gdyby ze stoczniÄ… nie wypaliÅ‚o, ale, że wszystko potoczyÅ‚o siÄ™ normalnym trybem i stocznia zaczęła istnieć od nowa, mogÅ‚em spokojnie kontynuować swojÄ… pracÄ™. Bo kierunek jest jeden, ten zakÅ‚ad jeden i do koÅ„ca jeden. A jak nie ma pracy to wtedy szuka siÄ™ tej innej możliwoÅ›ci.

    14 przęsło
    W tym roku, w tym miesiÄ…cu mam jubileusz 35 lat pracy. Praca toczy siÄ™ w trybie normalnym.
    Mam nadzieję doczekać się wieku emerytalnego, który będzie spełniał wszystkie warunki do odejścia ze stoczni. Wtedy człowiek jest psychicznie zadowolony. Jeżeli chce się wcześniej odejść, to trzeba się psychicznie nastawić i samemu tego chcieć, bo gdy jest się wytypowanym do odejścia, to człowiek czuje się odrzucony.
    Jak się jest młodym, kiedy człowiek zaczyna pracę, to lata szybko lecą, człowiek nawet tego nie liczy. W pewnym momencie, jak się obejrzy się za siebie, jak już dzieci podrosną, pojawią się wnuki, patrzy, że szybko to zleciało i w ten czas zaczyna robić rachunek sumienia, co było, jak było, czy jest się zadowolonym czy nie?

    15 przęsło
    Nie pochodzę z Gdańska, jestem ze środkowej Polski. Wychowałem się na wsi, dużo żartowałem, zawsze byłem taki odważny, chciałem być w zasadzie wszystkim. Przyjechałem tu kiedyś, żeby zobaczyć morze, no i skończyłem w stoczni. Zanim tu przyjechałem, nawet nie wyobrażałem sobie, jak to wszystko może wyglądać. Teraz stocznia jest dla mnie jak rodzina.
    Przeżyłem prawie całą jej historię, brałem udział w demonstracjach. Nie odgrywałem jakiejś ważnej roli podczas strajków. Jak miał być strajk, to wszyscy szli strajkować. Ludzie naprawdę się wtedy bali, nie było miejsca na marzenia czy plany.
    Do stoczni jestem bardzo przywiązany. Nie dostajemy pensji czasem przez parę miesięcy, ale i tak ludzie przychodzą pracować.

    16 przęsło
    Nie pochodzę z Gdańska, jestem ze środkowej Polski. Wychowałem się na wsi, dużo żartowałem, zawsze byłem taki odważny, chciałem być w zasadzie wszystkim. Przyjechałem tu kiedyś, żeby zobaczyć morze, no i skończyłem w stoczni. Zanim tu przyjechałem, nawet nie wyobrażałem sobie, jak to wszystko może wyglądać. Teraz stocznia jest dla mnie jak rodzina.
    Przeżyłem prawie całą jej historię, brałem udział w demonstracjach. Nie odgrywałem jakiejś ważnej roli podczas strajków. Jak miał być strajk, to wszyscy szli strajkować. Ludzie naprawdę się wtedy bali, nie było miejsca na marzenia czy plany.
    Do stoczni jestem bardzo przywiązany. Nie dostajemy pensji czasem przez parę miesięcy, ale i tak ludzie przychodzą pracować.

    17 przęsło
    Chciałbym dopracować do emerytury, nadal na stoczni, i żeby nadal budowano tu statki. Przecież zawsze znajdzie się ktoś, kto będzie chciał je kupić.
    Teraz budujÄ™ dla siebie dom, niedÅ‚ugo siÄ™ przeprowadzam. Jest jeszcze dużo do zrobienia, wiÄ™c nad tym zazwyczaj pracujÄ™ po pracy. To bÄ™dzie taki rodzinny dom – dla mnie, moich dzieci, które sÄ… już dorosÅ‚e. CzÄ™sto sobie żartujÄ™, lubiÄ™ podowcipkować. Moi koledzy to lubiÄ….
    JeÅ›li chodzi o marzenia, to chciaÅ‚bym w koÅ„cu pojechać na jakieÅ› wakacje zagranicÄ™. Nie do pracy, tylko normalnie – pozwiedzać, poznać inne kultury, zwyczaje. ChciaÅ‚bym mieć takÄ… spokojnÄ… emeryturÄ™, odpocząć.

    18 przęsło
    W stoczni pracuje od ‘63 roku. Kiedy zaczynaÅ‚em miaÅ‚em skoÅ„czone 14 lat i bujaÅ‚em w obÅ‚okach. TÄ™skniÅ‚em za domem, za matkÄ…. MieszkaÅ‚em wtedy u rodziny. WróciÅ‚em z ferii Å›wiÄ…tecznych, taki jakiÅ› żal mnie ogarnÄ…Å‚, pÅ‚akaÅ‚em jak bóbr, nie mogÅ‚em siÄ™ opanować.
    Nie myślałem, że tak długo tu przepracuję. 42 lata w jednym miejscu. Zasiedziałem się i tyle.
    Jakaś cząstka mnie jest w każdym statku. Nawet jest taka trochę radość, jak statek przypływa na remont do naszej stoczni.
    Na pewno będzie mi tego miejsca brakowało. Na emeryturze nie wiadomo, co ze sobą zrobić, brak tego rytmu: rano wstaje się, idzie się do pracy, wraca się.

    19 przęsło
    Do stoczni przyciągnęła mnie ciekawość świata i koledzy, którzy wcześniej zaczęli tu pracować. Był 1972 rok. Mieszkałem wcześniej na wsi i chciałem rozsławiać polski sport, chciałem grać w Arce Gdynia, chciałem naprawiać telewizory, ale nie dane mi było. Byłem niepoprawnym romantykiem. Przeczytałem Mewy i tak bardzo zatęskniłem za klimatem portowej dzielnicy, morza, a stocznia dawała mi taką bliskość wraz z szansą stabilności życiowej.
    Stocznia była dużym wyzwaniem dla młodego człowieka i dlatego zdecydowałem się, że tu-taj zostanę i nie żałuję. Zaczęła mnie wciągać praca, wielkość różnych rozwiązań politycznych, wielkość samego zakładu, gdzie huk był od rana do wieczora, właściwie 24 godziny na dobę. Doceniano wkład młodych ludzi, stawiano przed nimi nowe wyzwania. Wspierano, gdy ktoś chciał się uczyć w szkole średniej, chciał iść na studia. Moi nauczyciele sami ciężko pracowali żeby mi ułatwić naukę. Za to jestem im wdzięczny do dziś. Niektórzy żyją, niektórzy nie, mają satysfakcję, że wychowali człowieka, który jest teraz ich przełożonym, a ja mam w stosunku do nich satysfakcję czysto ludzką, że nie zmienili się przez cały ten czas i na sam widok aż łza mi się w oku się kręci, bo spędzamy życiorys w symbiozie ze sobą.
    Stawiałem przed sobą zadania z najwyższej półki i one pozwalały mi mieć satysfakcję z ciężkiej pracy, ale też satysfakcję moralną. Bo czułem, że wraz z moimi przyjaciółmi podnosimy poziom intelektualny, zdobywamy wiedzę, sposób patrzenia na świat, a może nawet więcej widzimy w tym świecie niż człowiek, który się zaszufladkował i bał się wyzwań. Chciał pracować tylko w systemie nakazowym. Życie wtedy nie zmuszało do samodzielności. Teraz, kiedy zmusza, ludzie, którzy wtedy nie zaryzykowali, są zagubieni. Nie wykorzystali swojej szansy, a ona uciekła gdzieś bezpowrotnie.

    20 przęsło
    Miałem 22 lata, kiedy zacząłem pracować w stoczni. Pochodzę spod Gdańska. Najpierw dojeżdżałem do pracy, miałem pociąg 3:45. Chodziłem do wieczorowego ogólniaka i go skończyłem, kurs mistrzowski zrobiłem. Inni moi koledzy dojeżdżali spod Pelplina, z całych Kaszub, autobusami, pociągami. Ludzie spali w pociągach. Ja np. nauczyłem się, ale to jak do szkoły zacząłem dojeżdżać, spać na stojąco w pociągu, opierałem się o ścianę czy o okno, czy o kogoś i kimałem. Parę miesięcy tak dojeżdżałem. W końcu podszedłem na kwaterę. Stocznia w tamtych czasach opiekowała się każdym pracownikiem, dawała mieszkanie. Ludzie dostawali skierowania na pokój, czy do hotelu robotniczego.
    Stocznia przyjmowała wszystkich, ludzi bez zawodu, z więzień. Przyjeżdżali chłopacy ze wsi z głębi Polski, z radomskiego, lubelskiego, kieleckiego. Przyjeżdżali jedną walizką, a nawet bez walizki i po kilku latach mieszkali po kwaterach, dostali mieszkania, znaleźli tu żony. Można powiedzieć, że znaleźli tu drugi dom.
    Ludzie spędzali większość czasu w stoczni. Ja miałem przepracowane w każdym miesiącu po około 350 godzin. Tak, że jeżeli się to przeliczyło, to wychodziło po 12 godzin łącznie z sobotami i niedzielami.
    Ludzie, którzy pracowali w brygadzie, wiedzieli o sobie wszystko, chyba, że ktoś akurat się maskował, ale to były wyjątki. Ile kto miał dzieci, kto gdzieś tam miał kochankę, nie było tajemnic, ktoś pieniądze przepił, nikt się z tym nie ukrywał, no stało się. Ludzie przychodzili rano z izby wytrzeźwień. Byliśmy kolegami z pracy, znaliśmy się. Szło się razem na piwo, na wódkę, niektórzy się nawet prywatnie spotykali.
    Do dziÅ› dnia utrzymujemy kontakty, to jest wÅ‚aÅ›nie ten fenomen, że jak siÄ™ spotykamy, pierwsze jest – cześć, cześć, co sÅ‚ychać, kto umarÅ‚ ostatnio? Ludzie, którzy już 20 lat w stoczni nie pracujÄ…, na pogrzeby chodzÄ…. Jest taki jakiÅ› mentalny obowiÄ…zek wÅ›ród stoczniowców. PrzyjeżdżajÄ… nawet ci, co już wiele lat oderwani sÄ… od stoczni, na rentach chorobowych, czy wiekowych i ci ludzie sami tÄ… więź utrzymujÄ….


    21 przęsło
    Najszczęśliwszy moment w stoczni to jak były wodowania, a najlepiej to takie boczne, może to dlatego, że jest taki efekt. Ale też było to uczucie, że nasza praca spływa do wody i nie tonie. Była satysfakcja z tego. Czułem szczęście, jak udało się zakończyć jakąś robotę, jeżeli nawet się człowiek napracował w ciągu dnia. My jesteśmy tacy przywiązani, nie wiem, czy to historia, czy system nas tego nauczył. Nie jesteśmy wyrachowani finansowo. Żeby tylko robotę zrobić, pieniądze skasować, cześć, do widzenia. Nie! Myśmy przychodzili, pamiętam, nieraz godzin już nie było na daną robotę, a się przychodziło, żeby tylko skończyć. Bez względu na to, czy majster załatwił jakieś godziny na tą robotę, czy nie załatwił, ale żeby zrobić. W stoczni przepracowałem 15 lat i teraz, mimo że 9 lat już w niej nie pracuję, to jak gdzieś jestem, nawet w innej stoczni, mówię: u nas w stoczni, a później sam się łapię za język, przecież to już nie moja stocznia. Teraz pracuję na rzecz stoczni. Jestem podwykonawcą, ale cały czas czuję do niej sentyment, najlepiej się tu czuję. Ja tak czuję, ale widzę, że inni mają to samo. To chyba taka nasza tradycja narodowa, słowiańska, że jesteśmy tacy, a nie inni.

    22 przęsło
    Pracuję z 40 osobową grupą ludzi. Znam ich problemy, znam ich rodziny, wiem, w jaki sposób przychodzą do pracy i potrafią naprawdę zrobić cuda, tylko muszą mieć pewność, że za przepracowaną pracę dostaną godziwe pieniądze, te, które są umówione. Nie żądają cudów.
    Ludzie są normalni, czasami chcieliby pochwalić się własną pracą, bo na co dzień w pogoni za pieniądzem przełożeni nie mają czasu nawet porozmawiać ze wszystkimi, a tym bardziej o rzeczach niezwiązanych z tempem pracy, z terminami.
    Każdemu etapowi w moim życiu towarzyszyła praca zawodowa, pewnie jak przejdę na emeryturę pojawi się nostalgia, żal. Jak gdzieś będę na spacerze w Gdańsku i zobaczę dźwigi będzie mi się przypominała własna historia, a jak usłyszę mewy, to one też mi będą mówiły, że zostawiłem tutaj trochę własnej inwencji, że jak spotkam ludzi, z którymi pracowałem, będziemy mieć do siebie szacunek, bo w tej chwili zwykle spotykamy się przy okazji smutnych uroczystości typu pogrzeb, wszyscy jak mąż stawiają się jak gdyby na ostatnią wartę, na ostatnie spotkanie. I to jest bardzo budujące. Zawsze te uroczystości bardziej wzmacniają nasz szacunek do samego siebie, do życia, do przemijania.
    BIBLIOTEKA ONLINE
  • teksty wszystkich programów wg. autorów
  • Logowanie
    Nazwa u¿ytkownika

    Has³o



    Nie mo¿esz siê zalogowaæ?
    Popro¶ o nowe has³o
    © Fundacja & a.polis 2006
    White_n_Light Theme by: Smokeman
    Powered by PHP-Fusion copyright © 2002 - 2024 by Nick Jones.
    Released as free software without warranties under GNU Affero GPL v3.
    Wygenerowano w sekund: 0.00