ANA ISLA. KREDYTY I WYWŁASZCZENIE Z DÓBR WSPÓLNYCH ORAZ WALKA O ICH ODZYSKANIE. 2015 [2004]
Artykuł ten demaskuje kredyt jako instrument wywłaszczania z dóbr wspólnych. Nowe formy odbierania praw wprowadzane są w ramach kalkulowania monetarnej wartości dóbr wspólnych, pod płaszczykiem walki z ubóstwem i ochrony środowiska. Dobra wspólne są społecznymi oraz przyrodniczymi warunkami życia. Do dóbr społecznych zalicza się między innymi dziedzictwo kulturowe, mieszkania, szkoły, szpitale, emerytury a wśród przyrodniczych jest ziemia, bioróżnorodność, materiał genetyczny, oceany, rzeki. Dobra wspólne są dostępne dla wszystkich członków społeczności. Perspektywa dóbr wspólnych jest kluczowa dla zrozumienia relacji płci, dominacji i imperializmu oraz wyzysku ludzi i eksploatacji przyrody. Namysł nad dobrami wspólnymi jest niezbędny dla wyjaśniania nowych form społecznej i terytorialnej kontroli, które prowadzą do intensyfikacji wywłaszczania ? zarówno ludzi, jak i podmiotów ożywionej przyrody w zadłużonych peryferiach.

ANA ISLA. KTO PŁACI ZA PROTOKÓŁ Z KIOTO? SPRZEDAWANIE SEKSU I TLENU W KOSTARYCE. 2014 [2004]
Referat ten zawiera opis dwĂłch wzajemnie łączących się społeczno – ekonomicznych wymiarĂłw tego procesu: pierwszym jest odgradzanie lasĂłw deszczowych, jako „zbiornikĂłw CO2” czy teĹź generatorĂłw tlenu, drugi to odgradzanie i utowarowienie kobiecej nieodpłatnej pracy, będące jego skutkiem. Jako Ĺźe ekosystemy leśne i nieodpłatna prac kobiet razem tworzą system wspierający przetrwanie lokalnych społeczności, międzynarodowy program odgradzania lasĂłw deszczowych stał się wojną o przetrwanie, w rezultacie ktĂłrej w biedę popadają dotychczasowi mieszkańcy wsi zmuszeniu do przesiedlenia, a tamtejsze kobiety zmuszone zostają do przetrwania na marginesie globalnej gospodarki.

ADRIENNE ROBERTS. PRYWATYZACJA SPOŁECZNEJ REPRODUKCJI: PRYMITYWNA AKUMULACJA WODY W DOBIE NEOLIBERALIZMU. 2014 [2008]
W pierwszej części tekstu zagadnienie prymitywnej akumulacji wody umieszczę w szerszym kontekście, zwracając uwagę zarĂłwno na bardziej ogĂłlne przesunięcie w stronę intensyfikacji procesu utowarowienia przyrody w neoliberalizmie, jak rĂłwnieĹź na specyficzny kontekst transformacji zachodzących w sektorze usług wodnych. Kolejną część tekstu zacznę od zarysowania genealogii prymitywnej akumulacji, uwzględniając istotny wkład feministycznych i innych akademiczek/akademikĂłw, ktĂłrzy uwidocznili powiązania między prymitywną akumulacją a reprodukcją społeczną. W części trzeciej zanalizuję niektĂłre sprzeczności generowane przez prymitywną akumulację wody, szczegĂłlną uwagę zwracając na rosnący antagonizm między skalami i geografiami produkcji i reprodukcji społecznej. Pod koniec sproblematyzuję nowy dyskurs na temat zarządzania wodą, ktĂłry opowiada się za bardziej aktywną rolą rządĂłw w sektorze wodnym i za włączeniem „głosĂłw” kobiet i ludzi ubogich do prac nad rozwojem zrĂłwnowaĹźonych i sprawiedliwych polityk wody.

DIANE ELSON. CZY WZROST GOSPODARCZY MOŻE WSPIERAĆ RÓWNOŚĆ PŁCI I TRWAŁY ROZWÓJ? 2013 [2012]
Musimy zdetronizować PKB, jako miarę produkcji rynkowej mierzonej w jednostkach pieniężnych, i wykorzystać nowe miary, które odnoszą się do jakości, a nie tylko ilościowegp wzrostu systemów produkcji i samych towarów. Nowe miary muszą rozpoznać, iż nakład czasu w produkcję jest nie tylko kosztem, który należy redukować, ale często czynnikiem podnoszącym jakość produktu. Jest to szczególnie istotne w przypadku świadczenia usług, zwłaszcza płatnych i nieodpłatnych usług opieki.

EWA CHARKIEWICZ I MARCIN MARSZAŁEK. KOBIETY I KLIMAT. CZYJE DOBRA WSPÓLNE? 2013
Dobra wspĂłlne to wszelkiego rodzaju zasoby, ktĂłre pozwalają ludziom odtwarzać się jako istotom społecznym. Składają się na nie: środowisko przyrody, języki, kultury, wspĂłlne instytucje i prawa oraz infrastruktura materialna wytworzona przez ludzi w procesach metabolicznej wymiany z przyrodą, ktĂłre zapewniają wzajemną opiekę (praca i instytucje poprzez ktĂłre organizowana jest reprodukcja Ĺźycia codziennego i odtwarzanie pokoleń). Współwłasność tych dĂłbr nie polega na ścisłej prawnej definicji „własności”, ale na tym Ĺźe określone zasoby stanowią podstawy do Ĺźycia, są dziełem wspĂłlnej pracy wielu ludzi i korzysta z nich wspĂłlnota jako pewna całość (wieś, dzielnica, miasto, kraj, planeta). Nie są zatem po prostu „kapitałem”, ale są właśnie tym co tworzy relacje.

KOBIETY i KLIMAT. 2013
wkładka Think Tanku Feministycznego do Zielonych Wiadomości, specjalny numer na Szczyt Klimatyczny

IWONA BOJADŻIJEWA. EKOLOGICZNE MACIERZYŃSTWO - BYĆ MATKĄ W DOBIE POST-MATERIALISTYCZNEGO SPOŁECZEŃSTWA RYZYKA. 2013.
Ekologiczne macierzyństwo/rodzicielstwo stanowi w istocie młode i słabo jeszcze zgłębione – przynajmniej w Polsce –zjawisko. W duĹźym uproszczeniu ekologiczne macierzyństwo polega na łączeniu troski o dziecko z troską o środowisko naturalne, a takĹźe na stosowaniu intuicyjnych, „naturalnych” rozwiązań zarĂłwno w odniesieniu do macierzyństwa sensu stricte, jak i szerzej – całego Ĺźycia codziennego....Do pewnego stopnia style Ĺźycia zawsze związane były z określonym światopoglądem, niemniej jednak od lat 60.ten trend zaczął ulegać wzmocnieniu. Ruchy kontrkulturowe upolityczniły znaczenie decyzji podejmowanych w ramach określonego stylu Ĺźycia. Feministki ukuły hasło „prywatne jest polityczne”. Dla wielu ludzi stało się jasne, Ĺźe wybory dokonywane w codziennym Ĺźyciu (a styl Ĺźycia to par excellence sfera codzienności) nie są wcale neutralne...styl Ĺźycia ekomatek w duĹźej mierze rezultat wyborĂłw dokonywanych w oparciu o pulę dostępnych opcji, niemniej jednak opcje, o ktĂłrych mowa, warunkowane są z kolei strukturalnie i dotyczą głównie reprezentantek klasy średniej.

CINDI KATZ. NIEDOBRE UKŁADY. HURAGAN KATRINA I ZAGRABIONE KRAJOBRAZY SPOŁECZNEJ REPRODUKCJI 2012 [2008]
Huragan Katrina obnaĹźył polityczno-ekonomiczne uwarunkowania katastrofy w Nowym Orleanie i uwidocznił skutki trwających od dziesiątek lat dezinwestycji i wrogiego prywatyzmu w sferze reprodukcji społecznej. Nowy Orlean jest miastem skorodowanym przez nierĂłwności klasowe, rasowe i płciowe. W tym eseju odnoszę się do tego jak przed nadejściem Katriny państwo i kapitał doprowadziły do kryzysu reprodukcji społecznej, a takĹźe wskazuję formy aktywności społecznej jakie się wĂłwczas wyłoniły. Esej ten organizuję wokół pięciu składowych elementĂłw reprodukcji społecznej, ktĂłrymi są: środowisko i infrastruktura przeciwpowodziowa (tamy i wały), opieka zdrowotna, edukacja, mieszkalnictwo i dostęp do sprawiedliwości, ktĂłre składają się na „pensję społeczną”. Kiedy nadciągnął huragan Katrina ich brak wytworzył warunki do społecznej, ekonomicznej i fizycznej destrukcji Nowego Orleanu i pokrzyĹźował akcje ratunkowe. Koszty w dziedzinie reprodukcji społecznej są najbardziej widoczne w nierĂłwnościach odbudowy osiedli i infrastruktury, w trudnościach z zapewnieniem trwałego lokalnego rynku pracy z powodu braku wsparcia dla pracownikĂłw i ich rodzin, co szczegĂłlnie dotyczy kobiet i samotnych rodzicĂłw. Widać to takĹźe w pogłębianiu się neoliberalnych tendencji w prywatyzacji edukacji, ochrony zdrowia i mieszkalnictwa. Analizując klasowe, genderowe i rasowe wymiary tych procesĂłw przyjrzę się działaniom ruchĂłw społecznych w lokalnych społecznościach oraz podejmę krytykę polityki [relacje władzy] i polityk, ktĂłre bezpośrednio jak i przez swoje załoĹźenia wytworzyły to co się teraz dzieje w Nowym Orleanie.

MAGDALENA DĄBROWSKA. NAJLEPSZA SUKA W RASIE. KOBIETY I PSY W KULTURZE. 2011
Ostatnia książka Donny Haraway „When species meet”1 analizuje relacje pomiędzy psami a ludĹşmi. Haraway otwiera przestrzeń do refleksji na temat moĹźliwości komunikacji oraz tworzenia nie- hierarchicznych, opartych na współpracy i zrozumieniu relacji pomiędzy odmiennymi gatunkami. Opierając się na jej rozwaĹźaniach chciałabym się zająć podobnym usytuowaniem kobiet i psĂłw (suk) w kulturze patriarchalnej. Przedmiotem mojej szczegółowej analizy będą wystawy psĂłw rasowych, praktyka kulturowa, ktĂłrą doskonale moĹźna odczytywać przez soczewki genderowe.

VAL PLUMWOOD. PAŃSTWO A ROZWÓJ TECHNOLOGII JĄDROWEJ [1984] 2011 [
Pytanie o rolę państwa w przypadku kontroli społecznej za pomocą technologii jądrowej oczywiście nie pozostaje bez związku z tym, jak opisuje się państwo i kontrolę społeczną. Kontrola może być postrzegana w odniesieniu do tradycyjnej teorii liberalnej, jako zastosowanie czy groźba zastosowania negatywnego, zewnętrznego, bezwzględnego przymusu, albo jako bardziej skomplikowany mechanizm sterowania, kontrolowania lub zaniechania stwarzania warunków do samorozwoju czy samoekspresji, rodzaj zubożenia lub zaprzeczenia potencjału, a nie bezpośrednia represja.

VANDANA SHIVA - KRYTYKA WZROSTU GOSPODARCZEGO
Video wystąpienie na konferencji "Kryzys i alternatywy. Poza wzrostem gospodarczym. Sprawiedliwość ekologiczna, prawa społeczne, dobre życie", współorganizownaej przez Fundację Róży Luksemburg, Fundację Heinricha Bolla, Fundację Friedriecha Eberta, Fundację Otto Brennera. Berlin 20 - 22 Maja 2011 (angielski + niemieckie tłumaczenie)

*

BIRGIT DAIBER. WSPOMNIENIA Z PRZYSZŁOŚCI. 2011
Wprawdzie Karol Marks postrzegał rozwĂłj społeczeństwa jako procesy metabolicznej wymiany między ludĹşmi a przyrodą, ale jego teoria, stanowiąca przewodnik do działania, skupiała się na bezpośrednim kapitalistycznym procesie uĹźytkowania i na dwĂłch jego czynnikach: kapitale i pracy najemnej. Marksizm koncentrował się na skutkach tych procesĂłw: degradacji i odpodmiotowieniu ludzi. Nie dostarczył natomiast Ĺźadnej krytyki kapitalistycznego wyzysku wykraczającego poza relacje pracy najemnej i kapitału, na przykład włączania tak zwanych darmowych zasobĂłw. Chodzi tu o surowce naturalne i zasoby wynikające z bezpośredniej reprodukcji ludzkich istot. Jeden ze sloganĂłw niemieckiego ruchu feministycznego z lat 1970. brzmiał: „robotnicy nie rosną na drzewach”. Refleksja Róşy Luksemburg, ktĂłra nota bene nie była feministką, na temat kontynuacji akumulacji pierwotnej w ramach kapitalizmu stworzyła teoretyczne podwaliny nie tylko dla krytyki ideologii rozwoju w odniesieniu do globalnego Południa, ale takĹźe dla materialistycznej i ekologicznej feministycznej krytyki społecznej (zob. Vandana Shiva i Maria Mies). Z drugiej strony, postępowe podejście do kontroli nad przyrodą pokazuje, Ĺźe procesy reprodukcji społecznej są wytworem tak ludzi jak i przyrody.

EWA CHARKIEWICZ. BIZNES PROJEKT POLSKA. POLSKA, ALE JAKA, ZIELONA CZY BRUNATNA? FEMINISTYCZNA KRYTYKA 'ZIELONEJ' KSIĘGI EKIPY DONALDA TUSKA. 2010
Coraz bardziej staje się jasne, iĹź tzw. nowa ekonomia, nawet jeśli będzie poddana demokratycznej regulacji, nie zapewni pracy i godziwych wynagrodzeń dla wszystkich. Tym bardziej istotne są nieheterodoksyjne podejścia do ekonomii (feministyczna ekonomia, ekologiczna ekonomia, ekonomia nieautystyczna, taktyczne wykorzystania ekonomii neoklasycznej, powroty i reinterpretacje Kaleckiego czy Keynes’a) i szukanie ekonomicznych alternatyw, innych form wymiany, innego zarządzania firmami, czy sieci ekonomicznej współpracy, ktĂłre zapewnią podstawy do Ĺźycia. Z perspektywy feministycznej konieczna jest socjalizacja rynkĂłw, aby zapewniać podział kosztĂłw opieki/reprodukcji społecznej między firmami a gospodarstwami domowymi, w czym powinno pośredniczyć państwo. Z perspektywy ekologicznej konieczna jest zmiana wzorĂłw produkcji, dystrybucji i konsumpcji, a w krajach OECD zerowa stopa wzrostu z redystrybucją. Z perspektywy niepodzielnych i uniwersalnych praw człowieka, w tym praw kobiet konieczny jest prymat demokratycznej polityki nad rynkiem. Trzeba jednakĹźe spojrzeć prawdzie w oczy. Jeśli społecznie okrutny biznes projekt „Polska 2030” zostanie zrealizowany – to tylko za pomocą propagandy oraz środkĂłw przymusu i nadzoru - a więc będzie to Polska brunatna.

EWA CHARKIEWICZ. NIEBO DLA LALKI BARBIE W OBŁOKACH DIOKSYNY. 2000
Skoro Barbie jako wzór urody pisze nam dialogi do rozmów z naszym ciałem, to może warto odwrócić role i spojrzeć na ciało Barbie inaczej. Jako na to, które składa się po pierwsze z dążenia do idealnej estetyki i zysku, a po drugie z plastiku.

ROSI BRAIDOTTI. BIOWŁADZA I NEKROPOLITYKA. REFLEKSJE NA TEMAT ETYKI TRWAŁOŚCI [2007] 2008
Pojęcie „Ĺźycia samego w sobie” - jako obiekt finansowych inwestycji i potencjalnych zyskĂłw - jest podstawą biogenetycznego kapitalizmu[5]. Technologiczne interwencje ani nie zawieszają, ani nie naprawiają społecznych stosunkĂłw wykluczenia i integracji, ktĂłre historycznie były determinowane przez społeczno-ekonomiczne i klasowe uwarunkowania, jak i przez płciowe i rasowe linie demarkacji „Innego”. Krytykowana za ‘biopiractwo’[6], obecna rewolucja technologiczna intensyfikuje tradycyjne formy dyskryminacji i wyzysku. Wszyscy i wszystkie stałyśmy się podmiotami/poddanymi biowładzy, ale zasadniczo róşnimy się co do zakresu jej oddziaływania i postaci, w jakiej ten rodzaj władzy się urzeczywistnia.

ARIEL SALLEH. O EKOWYSTARCZALNOŚCI I GLOBALNEJ SPRAWIEDLIWOŚCI. 2009
Idea ekologicznego feminizmu jest oczywiście hybrydą, jest połączeniem dwĂłch ruchĂłw politycznych, dwĂłch rodzajĂłw interesĂłw politycznych. Narodziła się w połowie lat 70. XX w. Dość spontanicznie wyłoniła się z kaĹźdego kontynentu świata – przede wszystkim jako skutek działań oddolnych ruchĂłw kobiecych protestujących przeciw toksycznym śmieciom wyrzucanym w ich miejscu zamieszkania, przeciw przemysłowi nuklearnemu lub przeciwko wycinaniu drzew i kurczeniu się terenĂłw zalesionych. W trakcie inicjowania tych politycznych kampanii, w ktĂłrych ja rĂłwnieĹź brałam udział, okazywało się, Ĺźe mężczyĹşni mają niezwykłą łatwość przejmowania tworzącej się inicjatywy, stawania się liderami, rzecznikami medialnymi naszych działań. Tym samym zdałyśmy sobie sprawę, Ĺźe my – jako kobiety – jesteśmy uprzedmiotawiane w taki sam sposĂłb, w jaki patriarchalno-kapitalistyczny system uprzedmiotawia naturę. Byłyśmy traktowane jak przedmioty oraz jako specyficzny zasĂłb.

ARIEL SALLEH. DŁUG EKOLOGICZNY. DŁUG UCIELEŚNIONY. 2009
Bez prac regeneracyjnych - biologicznych, ekonomicznych, społecznych - ludzkość nie mogłaby istnieć. Tym bardziej więc naleĹźy uznać ucieleśniony dług. Na globalnym Południu większość metaprzemysłowych społeczności egzystuje w dobrze zaprojektowanych sieciach prosumpcji. Jednak warunkiem takiej zrĂłwnowaĹźonej pracy jest dziewicze środowisko - środki produkcji nietknięte przez „rozwĂłj” czy przez „strefy ochrony”. Na Północy, gdzie utrzymanie zaleĹźy od rynku towarĂłw i usług, krajobrazy i ciała są atakowane przez intensywne odpady technologiczne. Zdrowotne skutki promieniowania elektro-magnetycznego, czy zawartości metali ciężkich w wodzie, to inny aspekt ucieleśnionego długu. Te zewnętrzne efekty kapitalistyczno-patriarchalnej ekonomii zazwyczaj przerzucane są na domowe dostarczycielki opieki, Ĺźeby się nimi zajęły w swoim nieopłacanym czasie.

ARIEL SALLEH. GŁĘBIEJ NIŝ GŁĘBOKA EKOLOGIA. SPRZĘŝENIE EKOFEMINISTYCZNE [1984] 2009
Ruch ekologii głębokiej, używając ogólnego zwrotu Człowiek, zakłada z góry, w sposób bezkrytyczny, różnice między płciami, jednocześnie przeoczając znaczenie tych różnic. Przeocza konstatację, że gdyby życiowe doświadczenie kobiet było uznane za istotne i otrzymało legitymizację w naszej kulturze, mogłoby się stać żywą społeczną podstawą dla alternatywnej świadomości, którą ekolodzy głębocy usiłują sformułować i wprowadzić jako abstrakcyjny konstrukt etyczny.

FRANÇOIS D'EAUBONNE. JAK MOGŁOBY WYGLĄDAĆ SPOŁECZEŃSTWO EKOFEMINISTYCZNE (1980)
Trzeba podkreślić, Ĺźe postulaty zniesienia patriarchatu i ustanowienia zrĂłwnowaĹźonych relacji ze środowiskiem, nie tylko są fundamentalnie połączone, ale mogą zaistnieć jedynie w w post – rewolucyjnym i zorganizowanym na zasadzie uczestniczącej demokracji społeczeństwie. Podstawową relację między ekologią a wyzwoleniem kobiet odnaleźć moĹźna w postulacie kontroli wzrostu populacji przez kobiety, definiowaną jako zarządzanie własnym ciałem (wszystkie rodzaje wyzwolenia są wyzwoleniem ciała i czasu). Ten rodzaj wyzwolenia rozpoczął się juĹź jakiś czas temu w zindustrializowanych państwach, ktĂłre muszą dotować antykoncepcję (Antykoncepcja była jednak kobietom odebrana podczas początkowych faz kapitalizmu, powodem było zapotrzebowanie na ‘siłę roboczą’. Dziś ten sam system oparty na zysku nie potrzebuje juĹź więcej „obfitej” siły ludzkiej, w zamian szuka sposobĂłw ograniczenia jej przyrostu, aby radzić sobie z rosnącym problemem bezrobocia) Poprawa pozycji kobiet w krajach zachodnich rozpoczęła się wraz z prawdziwym wyzwoleniem, ale dokonuje się wbrew zasadom sprawiedliwości społecznej, kosztem eksploatacji krajĂłw biednych, w powiązaniu z rozwojem śmiercionośnych broni i przemysłu nuklearnego oraz dewastacją środowiska naturalnego jako nieodzownych strategii zwiększania zyskĂłw.