WŁASNYM GŁOSEM Prace nadesłane na konkurs " Pamiętnik Emigrantki"
TERESA ŚWIĘĆKOWSKA. EMIGRANTKI NA GLOBALNYM RYNKU TANIEJ PRACY. Raport Think Tanku Feministycznego 2/2007
W okresie transformacji z Polski wyjechało blisko 3 miliony osób w poszukiwaniu pracy za granicą. Publikacje w mediach, jak również z niektóre raporty kreują portret typowego emigranta, który jawi się jako ‘polski hydraulik’, czy też osoba młoda, stosunkowo dobrze wykształcona, która z reguły wykonuje prace nie wymagające dużych kwalifikacji, ale za to przynoszące lepsze wynagrodzenie niż to dostępne w kraju. Portret ten został sporządzony głównie na podstawie oficjalnych danych dotyczących wyjazdów do Wielkiej Brytanii. Odzwierciedla on rzeczywiście pewien trend w emigracji z Polski ostatnich lat, czyli duży odpływ młodych ludzi, w tym absolwentów szkół średnich i wyższych, zafałszowuje jednak ogólny obraz polskiej emigracji zarobkowej. Uwadze polityków i mediów umykają szczególnie kobiety oraz bezrobotni i niezamożni mieszkańcy wsi oraz małych i średnich miast, którzy od lat dziewięćdziesiątych z okresowej pracy za granicą utrzymują całe rodziny na rozległych obszarach biednej Polski. Jak wskazują badania emigracji okresu transformacji wśród wyjeżdżających jest duży procent kobiet w wieku powyżej 35 lat, dla których nie ma pracy w kraju. Pracującą one za granicą jako sprzątaczki, opiekunki do dzieci lub osób starszych, czy gosposie. Są to często kobiety, które już urodziły i odchowały dzieci, a następnie wyjechały do pracy za granicę, aby je utrzymać i wykształcić. Ten typ kobiety emigrantki rzadko jest przedmiotem publicznego dyskursu, gdyż praca w domach prywatnych, zazwyczaj nieformalna, czyni je niewidocznymi dla oficjalnych statystyk.
"NA SAKSY DO WŁOCH" - reportaże Doroty Sobolewskiej-Bieleckiej
"Pracownicy sezonowi wyjeżdżają tłumnie do Włoch kilka razy w roku; na sadzenie pomidorów, potem ich zbiór, ścinanie szparagów czy zbiór oliwek. Na przełomie marca i kwietnia wyruszą busy z osobami, których zadaniem będzie obsadzenie pomidorami ogromnych połaci pól. Była połowa marca. Moja znajoma, Teresa, z którą zamierzałam pojechać na Półwysep Apeniński powiedziała, że ta praca jest intensywna, ciężka, ale dobrze płatna, ponieważ dziennie pracuje się nawet do 12 - 13 godzin, więc łatwo obliczyć jaki będzie zarobek. Na południu Włoch stawki są znacznie niższe niż na północy i przeciętnie Włosi płacą ok. 3,50 euro za godzinę, ale zdarza się, że mniej, zwłaszcza jeśli pracę załatwił nam pośrednik, który nadal pobiera haracz. Chociaż zamierzałyśmy jechać na plantację Renza za tydzień lub dwa, to Włoch zmienił nasze plany. - „Przyjeżdżajcie szybko, za dwa trzy dni zaczynamy" - ponaglał nas przez telefon."
ANNA ROSIŃSKA-KORDASIEWICZ. PRACA POMOCY DOMOWEJ. DOŚWIADCZENIA POLSKICH KOBIET W NEAPOLU. 2005
Pierwszą ważną cechą wyróżniającą instytucję pomocy domowej na dzień i na noc jest sytuacja zamknięcia „ (...)osoby które pracują na dzień i na noc. to jest związane, z tym że te osoby są zamknięte, praktycznie są zamknięte. Więc z chwilą jak przyjeżdżają tutaj do Włoch i idą na pracę na dzień i noc z wychodnym czwartek i niedziele są do dyspozycji 24h na dobę i zmienia się ich położenie w jakimś małym środowisku, w jakieś tam rodzinie w której żyją nie, ee, osoby które w Polsce mogły zadecydować, że wyjdę sobie kupić to, wyjdę sobie na spacer tutaj, pojadę sobie tutaj czy tam. a w tym momencie przychodząc do pracy są niejako ubezwłasnowolnione po 2,3,4 mies. w zależności od odporności psychicznej to zaczyna ...zaczyna bardzo doskwierać” .
CMR Working Papers, nr 4/62
WERONIKA KLOC-NOWAK. FUNKCJONOWANIE EMIGRANTEK Z UKRAINY NA POLSKIM RYNKU PRACY. SYTUACJA OBECNA I REKOMENDACJE DLA SPOŁECZEŃSTWA PRZYJMUJĄCEGO. 2007
Wśród kobiet świadczących usługi sprzątania i opieki dominacja obywatelek Ukrainy jest tak znaczna, że słowo „Ukrainka” stało się niemal synonimem pomocy domowej. Cudzoziemki są zatrudnianie przede wszystkim ze względu na taniość (jako, że ich poziomem odniesienia są niskie zarobki na Ukrainie), dyspozycyjność i jakość ich usług (wynikająca z silniejszej motywacji do realizacji celu migracyjnego, czyli jak największego zarobku w krótkim czasie). Kobiety wykonujące ten typ pracy, zwykle mają wykształcenie średnie lub zawodowe, a ich migracja była wynikiem bezrobocia lub niewypłacania pensji przez zakład pracy na Ukrainie...Według badań ISP (Bojar i in., 2005) 15% pomocy domowych mieszka z pracodawcami; dotyczy to głównie kobiet zatrudnionych jako opiekunki osób starszych i obłożnie chorych, choć zdarza się także w wypadku opieki nad dziećmi. Pomoce mieszkające z pracodawcami doświadczają izolacji społecznej, a niekiedy także znęcania ze strony polskich „państwa”. Oto jak
młoda Ukrainka zatrudniona do zajmowania się podwarszawską willą opisała swoje warunki bytowe: Spanie było bardzo nieprzyjemne, bo był taki mały pokoik, w którym przejściowo trzy pary drzwi było. Jedne były do komórki, to była komórka już, ale z tej komórki było jeszcze wejście do komórki, w której były bojler, jakaś pralka i tak dalej i to całą noc chodziło. Obok moje łóżko stało, a naprzeciwko mnie, twarzy z której spałam dokładnie były drzwi do garażu, bo to był przejściowy taki pokoik.
Raport Stowarzyszenia Interwencji Prawnej 9/2007
RACHEL KURIAN. GLOBALIZACJA PRACY OPIEKUŃCZEJ [2006] 2007
Napięcia między rodzicielską opieką jako swoistą „pracą miłości”, praktykowaną w domu, oraz zatrudnianiem kobiet jako płatnej pomocy domowej czy prywatnych opiekunek odsłaniają ważne powiązania między prywatnym obszarem opieki a publiczną sferą rynkową. W ostatnich dziesięcioleciach tranzakcje z prywatnymi opiekunkami wykroczyły poza granice państw, nabierając nowego charakteru i pociągając za sobą spore zmiany w życiu pracownic i ich rodzin... Celem niniejszego tekstu jest przedstawienie ekonomii politycznej i historycznej ramy dla zbadania stosunków władzy, przywileju i ubóstwa na poziomach makro, mikro i na poziomie pośrednim, a także ich wspólnego wpływu na globalizację opieki domowej. Analizę przeprowadzono z perspektywy feministycznej, która pozwala rozpoznać podstawowe formy i uwarunkowania udziału kobiet w tym procesie.
LISE W. ISAKSEN. UPŁCIOWIENIE OBCEGO. WĘDRUJĄCE PRACOWNICE OPIEKI. POLSKO-WŁOSKI PRZYKŁAD. 2009
Możliwość podjęcia pracy w charakterze pracownicy domowej w nieformalnej gospodarce przyciągnęła tysiące Polek do miejskich i wiejskich regionów Włoch. W artykule przeanalizuję fenomen globalnej pracy pomocy domowych używając jakościowych danych z Sycylii oraz w szczególności przedyskutuję w jaki sposób społeczna i emocjonalna rola polskiej pomocy domowej jest negocjowana i kształtowana w kontekście sycylijskiej rodziny z klasy średniej. Perspektywa teoretyczna, jaką przyjęłam zainspirowana jest esejem Georga Simmla „Obcy”.
LISE W. ISAKSEN. DYNAMIKA GLOBALNGO HANDLU OPIEKĄ. PIELĘGNIARKI IMIGRANTKI W NORWEGII. 2009
...Norwegia jest jednym z bogatych krajów, które stanęły w obliczu niedoboru pracowników opieki...Rząd konstruuje deficyt opieki jako problem ilościowego niedoboru pielęgniarek i pracowników opieki, i określa międzynarodową rekrutację jako rozwiązanie deficytu opieki... Moim celem jest zaprezentowanie feministycznej analizy przyczyn kryzysu opieki i co się nań składa, oraz przeanalizowanie instytucjonalnych odpowiedzi na deficyt opieki. Toteż przyjrzę się jak reżimy migracyjne organizują międzynarodową rekrutację pielęgniarek, jak lokalne rynki pracy reagują na przybycie imigrantek i jakie są osobiste doświadczenia samych imigrantek.
TERESA ŚWIĘĆKOWSKA. MIGRACJA I GENDER Z PERSPEKTYWY PRACY DOMOWEJ I OPIEKUŃCZEJ. 2009
Jednym z podejść charakterystycznych dla różnorodnych kierunków badań z zakresu gender jest ukazywanie różnych wymiarów ucisku kobiet, wynikających ze strukturalnych relacji władzy i dominacji. Obok dominacji wynikających z tradycji i kultury patriarchalnej, wiele badaczek feministycznych wskazuje również na inne wymiary opresji, współwystępujące z patriarchalnym,takie jak klasowy czy rasowy. Przy czym skupienie się wyłącznie na analizie ucisku niesie niebezpieczeństwo traktowania kobiet jak ofiar i tym samym umniejszania ich podmiotowości czy też rzeczywistej sprawczości. Z drugiej strony podejścia, które przede wszystkim skupiają się na
kwestiach podmiotowego sprawstwa i pomijają kontekst uwarunkowań strukturalnych, nie dostrzegają cierpień kobiet, jakich doświadczają one w procesach zmagania się o podmiotowość i sprawczość. Wiele badaczek feministycznych zajmujących się problematyką migracji próbuje łączyć z jednej strony wielorakość i współzależność oddziaływań, a z drugiej uwzględniać rolę kobiet jako podmiotów, a także wskazywać napięcia i sprzeczności pomiędzy uwarunkowaniami strukturalnymi i indywidualnymi strategiami.
SYLWIA URBAŃSKA. MATKA NA EMIGRACJI. PERSPEKTYWA TRANSNARODOWA W BADANIU PRZEMIAN RÓL RODZICIELSKICH. 2009
Rodzic migrant, a zwłaszcza matka migrantka, tymczasowo wychowująca dzieci na odległość, zaliczani są w polskim dyskursie publicznym do grupy nowych dewiantów. Wystarczy przywołać przykłady z lat 2007-2008. Jeśli spojrzymy na wypowiedzi i działania wielu polityków, przedstawicieli instytucji publicznych, różnego rodzaju ekspertów od problematyki rodzinnej – pedagogów, terapeutów rodzinnych, psychologów i socjologów, i jeśli przypatrzymy się komentarzom społecznym, jakie wywołują, to zobaczymy, że definicje sytuacji i znaczenia konstruowane są wokół kategorii porzucenia i osierocenia dziecka, np.: Co czują Eurosieroty; Sieroty po emigrantach; Eurosieroctwo jest plagą jak alkoholizm; Polska liczy eurosieroty; Kuratorium policzy Eurosieroty; Funty nie śmierdzą, a dzieci; …nawet suka nie zostawi swoich dzieci; etc. Krytyczna analiza dyskursu publicznego oraz działań różnych instytucji publicznych pokazuje, że całokształt reakcji na strategię ‘rodzicielstwa na odległość’ migrantów zarobkowych przybrał w tym okresie postać panik moralnych5 (koncentrujących się wokół zjawiska zwanego Eurosieroctwem). W takiej atmosferze „krucjat moralnych”6 zainicjowanych zostało szereg projektów legislacyjnych i terapeutycznych, skierowanych wobec postępowania rodziców migrantów postrzeganych jako nowa grupa „zła społecznego” oraz wobec zakładanym negatywnym konsekwencjom ich wyjazdu dla dziecka. Czy są to jednak trafne perspektywy ujęcia rodzicielstwa, a zwłaszcza macierzyństwa migrantów? W poniższym artykule postaram się przedstawić ich krytyczną analizę i zaproponować podejścia adekwatne do współczesnych kontekstów życia rodziny.
SYLWIA URBAŃSKA."CAŁA POLSKA LICZY EUROSIEROTY". PANIKA MORALNA ORAZ PŁEĆ W WYKLUCZENIU ORAZ STYGMATYZACJI RODZIN MIGRANTÓW [2010] 2012
Jednym z ciekawszych paradoksów ostatniej dekady jest to, że w okresie intensyfikacji mobilności i zagranicznych migracji Polaków to właśnie terytorium domu o i ojczyzny zaczyna ściślej określać ideologiczne i geograficzne granice macierzyństwa. Dyskurs ekspercki wokół "eurosieroctwa", który wybuchł w 2007, tuż po wstąpieniu Polski do UE, stał sie okazją, aby przypomnieć każdemu rodzicowi, a przede wszystkim atce, iż jej miejsce jest w domu... Intensywna retradycjonalizacja ról rodzicielskich przyjęła formę paniki moralnej... wrogie reakcje, oskarżycielska retoryka często przybierają formę mowy nienawiści i zachodzące w takim kontekście bezpośrednie działania "terapeutyczne", składają się na konstruowanie portretu rodzica - dewianta, wyrodnej matki, co przyczynia się do wykluczenia oraz stygmatyzowania rodzin oraz dzieci migrantów, pochodzących przy tym z grup mniej uprzywilejowanych.
