FEDERICI, SILVIA. FEMINIZM I POLITYKA DÓBR WSPÓLNYCH W ERZE AKUMULACJI PIERWOTNEJ 2013 [2011]
[...] przyjrzę się w tym eseju polityce dóbr wspólnych z feministycznej perspektywy. Rozumiem przez to punkt widzenia ukształtowany w trakcie walk przeciwko dyskryminacji płciowej oraz walk związanych z pracą reprodukcyjną, która stanowi – cytując Linebaugh'a – skałę, na której jest zbudowane społeczeństwo. Reprodukcja jest też zagadnieniem, pod kątem którego musimy przetestować każdy model organizacji społecznej. Feministyczna interwencja w debatę o polityce dóbr wspólnych wydaje mi się konieczna, aby lepiej ją zdefiniować i poszerzyć jej ramy dotychczas zdominowane przez męską optykę, ale i doprecyzować to, na jakich warunkach zasada dóbr wspólnych może być podstawą antykapitalistycznego programu.
FEDERICI, SILVIA. O OPIECE NAD OSOBAMI STARSZYMI. 2014 [2012]
Moim głównym celem jest wezwanie do redystrybucji „wspólnego bogactwa” [common wealth] w kierunku opieki nad osobami starszymi oraz budowa kolektywnych form reprodukcji, które można zaoferować osobom starszym, gdy nie są już one samodzielne, i które nie będą nadmiernie obciążały wykonujących je osób. Żeby jednak postulat ten mógł być zrealizowany, walka o opiekę nad osobami starszymi musi zostać upolityczniona i znaleźć swoje miejsce wśród postulatów ruchów na rzecz sprawiedliwości społecznej. Konieczna jest również kulturowa rewolucja dotycząca rozumienia pojęcia „starości”, musi się ona sprzeciwić wypaczonemu postrzeganiu starości jako obciążenia fiskalnego dla państwa i młodszych pokoleń (z jednej strony) i (z drugiej) jej mistyfikacji jako „opcjonalnego” etapu w życiu, który możemy „leczyć”, „pokonać”, a nawet powstrzymać jego pojawienie się, jeśli będziemy stosować odpowiednie technologie medyczne i zalewające rynek wynalazki „poprawiające życie” (Joyce i Mamo, 2006) . Stawką upolitycznienia opieki nad osobami starszymi jest nie tylko ich los czy prze-trwanie radykalnych ruchów społecznych, które nie potrafią podjąć tego bardzo istotnego w naszym życiu problemu, lecz również możliwość międzygeneracyjnej i międzyklasowej solidarności, która przez lata była obiektem ataku bezlitosnej kampanii prowadzonej przez ludzi zajmujących się ekonomia polityczną i rządy, przedstawiającej świadczenia, które robotnicy wywalczyli, aby zabezpieczały im starość (jak emerytury i inne formy zabezpieczeń społecznych), jako ekonomiczną bombę z opóźnionym zapłonem i ogromne zadłużenie obciążające przyszłość młodych osób.
FEDERICI, SILVIA. PREKARIAT. PERSPEKTYWA FEMINISTYCZNA. 2010 [2006]
Praca niepewna” [precarious labour] jest pojęciem centralnym dla dzisiejszej dyskusji o kapitalistycznej reorganizacji pracy oraz stosunkach klasowych w globalnej gospodarce. Silvia Federici przeprowadza analizę potencjału i ograniczeń tego pojęcia jako narzędzia analizy i politycznej organizacji. Dowodzi, że praca reprodukcyjna jest ukrytym wymiarem pracy i walki, który musi zostać dostrzeżony w politycznej działalności [lewicowego] ruchu społecznego jeżeli ma się on odnosić do kluczowych kwestii, które napotykamy organizując się na rzecz alternatyw wobec kapitalistycznego społeczeństwa. Jak walczyć o pracę reprodukcyjną nie niszcząc siebie samych i swoich społeczności? Jak stworzyć samoodradzajacy się ruch? Jak pokonać hierarchię płciową, rasową, pokoleniową, skonstruowaną na dochodach z pracy?
FEMINISTYCZNA AKCJA KRYTYCZNA. PRZEWODNICZKA PO NIEHIERARCHICZNYM ORGANIZOWANIU SIĘ. 2013
Idea Przewodniczki po niehierarchicznym organizowaniu się powstała z potrzeby, która narodziła się gdy tworzyłyśmy własną grupę. Od samego początku samoorganizowania zmagałyśmy się z licznymi problemami i pytaniami. Musiałyśmy wspólnie poszukiwać odpowiedzi na to czym jest niehierarchiczność, demokracja bezpośrednia, jakie stwarzają ograniczenia i bariery. Ale zmagałyśmy się również ze znalezieniem praktycznych sposobów: metod i procedur, które pozwoliłyby nam w sposób możliwie jak najbardziej oddolny, niehierarchiczny podejmować decyzje oraz tworzyć grupę.
FOLBRE, NANCY. KIERY I PIKI: PARADYGMATY EKONOMIKI GOSPODARSTWA DOMOWEGO. 2007 [1986]
Artykuł ten wyjaśnia, dlaczego feministyczna krytyka nierówności występujących w rodzinie niesie z sobą poważne wyzwanie dla tradycyjnych (ortodoksyjnych) ekonomicznych teorii gospodarstwa domowego. W artykule porusza się, użyteczne w analizie konfliktu wewnątrz rodziny, aspekty teorii neoklasycznej, jak i marksistowskiej, dowodząc, że modele siły przetargowej rozwinięte przez niektórych teoretyków neoklasycznych są komplementarne do podejścia strukturalistycznego opartego na teorii marksistowskiej.
FOLBRE, NANCY. DEWALORYZACJA OPIEKI. FEMINISTYCZNA KRYTYKA GLOBALNEGO KAPITALIZMU. 2010 [2005]
Feministyczna analiza nierówności płci jest ważna sama w sobie, ale także jako metafora
innych rodzajów wyzysku. Pomaga wyjaśnić, dlaczego patriarchalny kapitalizm promuje
formy konkurencji, które wynagradzają krótkoterminowy sukces kosztem
długoterminowej zdolności do podtrzymania życia.
Żyjemy w świecie, gdzie kapitalizm i patriarchat są nierozłącznie ze sobą powiązane,
zależą jeden od drugiego, a jednocześni uwikłane są w konflikt. Uważam, że napięcie
między tymi dwoma systemami pozwala wyjaśnić - na metafizycznym poziomie -
gwałtowną polaryzację, której jesteśmy obecnie świadkami: między religijnym
fundamentalizmem a neoliberalnym uzależnieniem od mechanizmu rynkowego. Musimy
znaleźć lepszą równowagę, rekonfigurować patriarchalne i kapitalistyczne instytucje pod
kątem demokracji i szacunku dla praw człowieka. Powinniśmy dążyć do zapewnienia
równych szans oraz zabezpieczeń społecznych w ramach ekologicznie zrównoważonej
gospodarki globalnej.
FRASER, NANCY. CZY SPOŁECZEŃSTWO MOŻNA UTOWAROWIĆ BEZ RESZTY? POLNAYI'EGO REFLEKSJE O KAPITALISTYCZNYM KRYZYSIE. 2014 [2012]
Karl Polanyi, w swojej klasycznej książce z 1944 roku Wielka Transformacja , prześledził korzenie kapitalistycznego kryzysu w kontekście działań podejmowanych na rzecz stworzenia „samoregulujących się rynków” ziemi, pracy i pieniądza. Ich skutkiem miało być przeobrażenie tych trzech fundamentalnych podstaw życia społecznego w „fikcyjne towary”. Jak twierdził Polanyi, nieuniknioną konsekwencją tego procesu miało być grabienie przyrody, rozpad wspólnot i niszczenie środków do życia. Tak postawiona diagnoza odbija się silnym echem w XXI wieku, czego świadectwem są rozrastające się rynki handlu emisji dwutlenku węgla i biotechnologii, rynki opieki nad dziećmi, nad osobami starszymi; rynki edukacji czy rynki gdzie odbywa się produkcja i handel finansowymi instrumentami pochodnymi. W tej sytuacji, wprowadzony przez Polanyi'ego koncept fikcyjnych towarów stwarza obiecujące podstawy dla zintegrowanej, strukturalnej analizy, która łączy trzy wymiary obecnego kryzysu: ekologiczny, społeczny i finansowy. Niniejszy artykuł jest próbą zbadania sił i słabości myśli Polanyi'ego.
FRIEDMAN, LYNN P. WYZWANIA FUNDAMENTALIZMÓW. 2005 [1996] Miejsce akcji:
świat po zakończeniu zimnej wojny, rozdzierany krwawymi konfliktami w byłej Jugosławii, Rwandzie, na Bliskim Wschodzie.. Obsada:
w samym Kairze: Watykan, Uniwersytet Al Azhar, Bractwo Muzułmańskie, cała gama sił antyaborcyjnych zjednoczonych przeciwko prawom człowieka i prawom reprodukcyjnym... Główne rekwizyty:
ciała kobiet; ich seksualność; rola, jaką odgrywają w rodzinie i społeczeństwie.
GAWLICZ, KATARZYNA. KONSTRUOWANIE NIEUDACZNIKA. PRAKTYKI NORMALIZACJI I WYKLUCZENIA W PRZEDSZKOLU. 2009 [2008]
Michel Foucault twierdzi, że wraz z wprowadzeniem powszechnego kształcenia
edukację zaczęła charakteryzować normalność jako zasada przymusu.
Dzieci nie chodzą do przedszkola wyłącznie po to, żeby spędzać tam czas; ucząc
się i bawiąc, zostają w określony sposób upodmiotowione: stają się dobrymi
przedszkolakami i dziećmi. Dowiadują się, że pewne sposoby zachowania,
umiejętności i zdolności są cenione, warte zdobycia i po prostu dobre”, podczas
gdy inne zasługują tylko na wykorzenienie. Ostatecznym celem tego procesu
jest uczynienie dzieci lepszymi: lepszymi członkami przedszkolnej grupy,
swoich rodzin, grup rówieśniczych i innych grup społecznych, a także lepszymi
ludźmi – gdyż, jak zauważa Hunter, „szkoły publiczne uczyniły z samorealizacji
podstawowy cel dyscyplinarny”6. Proces ten budowany jest na pasterskiej
relacji pomiędzy personelem instytucji edukacyjnej a uczęszczającymi do niej
dziećmi; relacji opartej na zasadzie odpowiedzialności pasterza za dobro stada,
co z kolei zakłada podporządkowanie stada pasterzowi7. Próby osiągnięcia
doskonałości (rozwoju osobistego, stania się wartościowym członkiem społeczeństwa)
w dużej mierze rozgrywają się na poziomie ciał dzieci i ich cielesnych
praktyk8. Identyfi kowanie tego, co normalne i tego, co nienormalne, oraz oddzielanie
jednego od drugiego ma tu ogromne znaczenie.
GAWLICZ, KATARZYNA. PŁEĆ I NARÓD. DYSKURS DOTYCZĄCY ABORCJI W "NASZYM DZIENNIKU' A KONSTRUOWANIE TOŻSAMOŚCI NARODOWEJ. 2006 [2005]
Dyskusje o aborcji toczone w Polsce dawno już wyszły poza kontekst
wyznaczany przez myślenie o sytuacji kobiet i ich prawach i sytuowane są
zwykle w obrębie dyskursu moralności, określającego czym jest aborcja.
Przerwanie ciąży zostaje w nim utożsamione z moderstwem, zbrodnią
przeciwko życiu, która powinna być surowo karana. Nie ma w nim miejsca
na kobiety. Agnieszka Graff (2003) przyczyn tego zjawiska upatrywała w
przegranej – przez środowiska opowiadające się za wolnym wyborem – wojnie
o język oraz w związanym z tym stopniowym znikaniu kobiet z dyskursu
dotyczącego aborcji. Jednym z celów niniejszego tekstu będzie pokazanie, na
czym polega to znikanie, jak również wskazanie, co pojawia się w zamian. W
jakim kontekście można mówić o aborcji, jeśli pomija się kobiety?
GAWLICZ, KATARZYNA. POMOC NIEZUPEŁNIE ROZWOJOWA. 2008
Polska znajduje się w grupie państw udzielających pomocy rozwojowej krajom globalnego Południa, a nasze zaangażowanie w tej dziedzinie stale wzrasta zwłaszcza od momentu akcesji do Unii Europejskiej... Ale wysokość nakładów na pomoc to jedno, a jej forma to drugie. Bliższe przyjrzenie się sposobowi udzielania pomocy wzbudza spore wątpliwości, zarówno w odniesieniu do dysponowania środkami (czyli decydowania o tym, jakie kraje i działania mogą uzyskać wsparcie, a jakie na nie liczyć raczej nie mogą), jak i oficjalnego dyskursu dotyczącego polskiej pomocy.
GAWLICZ, KATARZYNA. SZKOŁA NA RYNKU. 2009
A gdyby tak pochodzące z naszych wspólnych podatków pieniądze zostały przeznaczone nie na samoloty wykorzystywane do bombardowania wiosek na Bliskim Wschodzie, ale na szkoły małe i większe, na przedszkola, na faktyczne wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci pochodzących z zaniedbanych środowisk... Zamiast rzeczywistych działań otrzymujemy znów frazesy o budowaniu społeczeństwa obywatelskiego, wzmacnianiu społeczności lokalnych i utrzymywaniu niewielkich szkół. Z kieszeni i wysiłkiem rodziców oraz nędznie wynagradzanych nauczycielek.
GOERKE, NATASZA. NOC i NOC 2007 [2003]
I nie jest to tym razem żaden z naszych nudnych jak flaki i prowincjonalnych lęków, nie lęk przed złodziejami, powodzią, żydokomuną, alkoholizmem, Brukselą, rzeżączką czy wandalizmem, nie prastary lęk przed Niemcami nawet, ale supernowoczesny i w pełni zautomatyzowany lęk z importu - lęk przed globalnym terroryzmem. Polska dorosła do przyjęcia nowego lęku, a dorosłość tę godnie demonstruje.
GORE, JENNIFER. DYSCYPLINOWANIE CIAŁ: CIĄGŁOŚĆ STOSUNKÓW WŁADZY W EDUKACJI [1998] 2007
W niniejszym rozdziale rozwijam badania nad stosunkami władzy w nauczaniu poprzez podjęcie dwóch konkretnych pytań: W jaki sposób stosunki władzy funkcjonują na mikropoziomie praktyk pedagogicznych? Do jakiego stopnia funkcjonowanie stosunków władzy jest wspólne dla różnych miejsc kształcenia? Argument, który formułuję w odpowiedzi na te pytania, wywodzi się z analityki władzy (analytics of power) zaproponowanej przez Michela Foucaulta oraz z moich własnych badań empirycznych, prowadzonych w czterech różnych miejscach kształcenia. Praca ta wypływa z mojego przekonania, że zakres praktyk i stosunków, mogących zaistnieć w klasie – bądź to w szkole, bądź na uniwersytecie; w klasie opartej na technokratycznej, krytycznej lub feministycznej filozofii – jest ograniczony. Analizując wcześniej dyskursy w obrębie krytycznej i feministycznej pedagogiki (Gore 1993) stwierdziłam, że konkretne praktyki edukacyjne, za którymi się w nich opowiadano, nie różniły się zbytnio od praktyk pedagogów głównego nurtu. Wyraziłam przypuszczenie, że instytucja kształcenia może wytwarzać własny „reżim pedagogiczny”: zespół stosunków władzy-wiedzy, dyskursów i praktyk, które ograniczają nawet najbardziej radykalne programy edukacyjne. Empiryczne badanie praktyki pedagogicznej wydawało się koniecznym krokiem naprzód w dążeniu do zrozumienia, a następnie przekształcenia dawno ugruntowanych praktyk instytucjonalnych.
GOUGES, OLYMPE DE. DEKLARACJA PRAW KOBIETY I OBYWATELKI. FORMA KONTRAKTU SPOŁECZNEGO MIĘDZY MĘŻCZYZNĄ A KOBIETĄ. 1791
Kobieta rodzi się jako istota wolna i pozostaje równa mężczyźnie we wszystkich prawach...Celem każdego stowarzyszenia politycznego jest zachowanie naturalnych i nieodwołalnych praw Kobiety i Mężczyzny, którymi są: wolność, prawo do własności, bezpieczeństwa i przede wszystkim prawo do przeciwstawiania się opresji... Podstawa wszelkiej suwerenności leży nade wszystko w Narodzie, który nie jest niczym więcej jak tylko zbiorem Kobiet i Mężczyzn ....
Gromada, Anna, Dorka Bukacz, Jula Kawalerowicz, Anna Walewska. Marne szanse na awanse? Raport z badania na temat obecności kobiet na uczelniach artystycznych w Polsce. 2015.
Polskie Akademie Sztuk Pięknych są wyjątkowo sfeminizowane jako miejsce studiów i wyjątkowo zmaskulinizowane jako miejsce pracy. Rozdźwięk między tymi dwoma etapami kariery o skali dającej się porównać tylko do uczelni teologicznych jest tym, co wzbudziło nasze zdziwienie i stanowiło główny problemem badawczy.
Fundacja Katarzyny Kozyry ma przyjemność zaprezentować efekty swojej pracy, w postaci raportu z przeprowadzonego badania środowiska artystycznego pod względem obecności kobiet na państwowych uczelniach w Polsce.
Zadaniem raportu było zebranie i uporządkowanie informacji uzyskanych podczas badania, które miało na celu identyfikację czynników kulturowych, środowiskowych i psychologicznych przyczyniających się do uciekania kobiet z systemu wyższego szkolnictwa.
GROSZ, ELIZABETH. PRZEOBRAŻANIE CIAŁ. 2009 [1994]
Ciało wciąż jest pojęciową białą plamą zarówno w głównych nurtach zachodniej myśli filozoficznej, jak i w teorii feministycznej... Wydaje się, że feministki i filozofów łączy takie samo spojrzenie na podmiot ludzki jako złożony z dwóch, przeciwstawionych sobie dychotomiczne składników: umysłu i ciała, myśli i rozciągłości, rozumu i namiętności, psychologii i biologii... Myślenie dychotomiczne w sposób nieunikniony porządkuje i hierarchizuje oba przeciwstawione sobie biegunowo pojęcia tak, że jedno staje się uprzywilejowanym, a drugie – jego podporządkowanym, podrzędnym, negatywnym odpowiednikiem... ciało jest tym, co nie jest umysłem; jest tym, co odrębne i odmienne od pojęcia uprzywilejowanego. Jest tym, co umysł musi odrzucić, aby zachować swoją „integralność”. Będąc w opozycji wobec świadomości, psychiki i innych uprzywilejowanych pojęć w myśli filozoficznej, ciało definiowane jest implicite jako niezdyscyplinowane, zakłócające ład, pozbawione orientacji i rozsądku, zaledwie marginalne wobec definicyjnych cech umysłu, rozumu czy też tożsamości osoby.
HARAWAY, DONNA. PŁEĆ DO MARKSISTOWSKIEGO SŁOWNIKA. SEKSUALNA POLITYKA SŁOWA. [1991] 2007
Wiedziałam przynajmniej tyle, że perypetie angielskich sex i gender nie były takie same jak losy słów genero, genre i Geschlecht. Różnice te wyrastały przede wszystkim ze specyficznych historii ruchu kobiecego na rozległych obszarach językowych, w których języki te były częścią żywej wspólnoty politycznej. Dawni hegemoniczni gramatycy – nie wyłączając seksuologów – utracili kontrolę nad płcią i jej coraz liczniejszym rodzeństwem. Europa i Ameryka Północna nie były w stanie opanować dwudziestowiecznych losów swoich imperialnych języków. Jednak nie miałam pojęcia, jak się zabrać za sex/gender w języku rosyjskim czy chińskim... W samych Stanach jest mnóstwo języków angielskich i nagle żaden z nich nie wydawał się odpowiedni... Czy moja angielszczyzna, naznaczona przez rasę, pokolenie, płeć(!), region, klasę, wykształcenie i historię polityczną, mogła stanowić matrycę dla sex/gender w ogóle? I czy w ogóle istnieje coś takiego – choćby jako słowa, a tym bardziej cokolwiek innego – jak „sex/gender w ogóle”? Oczywiście nie.
